Her ne kadar bilişim çağını yaşamakta isek de, el yazısı ve imzanın aidiyetlerinin tespit edilmesi, günümüzde de adli tıp ve adli bilimler içinde hem çok önemli bir yer işgal etmektedir, hem de hala bu konuda çok güçlükler yaşanmaktadır.

Yazılı ve imzalı belgeler kullanılmaya devam edildiği sürece de bu konunun önemi devam edecektir.

El yazısından kimlik belirlenmesi, yaygın kişisel karakteristiklerin hem örnek hem de şüpheli (sorgulanan) yazılarda bulunması halinde benzerlik olarak algılanmakta buna karşın zıt ya da farklı özelliklerin bulunması da farklılık olarak yorumlanmaktadır. Yani aslında belge incelemesi; kabul edilen örneklerle kabul edilmeyenlerin karşılaştırılarak benzer ve benzemez unsurların ortaya konması işlemidir.

Kimliklendirmede yazının bütün unsurları (ki bunlar; harf şekilleri, orantılar, ölçü, eğim, harf ve kelime aralıkları, başlama ve bitirme çizgileri, basınç, kalem hareketleri ve yazı kalitesi, yazının kağıt üzerindeki düzenlenişi, yani çıkıntılar, boşluklar, istif, eklemeler, sıralama ve heceleme, noktalama, üslup ve gramer) dikkate alınmalıdır. "B, T, D, K, k, S, s, Ş, ş, G, g, F, f, Y, y, M, m, N, R" gibi harflerin tanısal değerleri "L, l, I, ı, İ, i, V, v, u, C, c" gibi harflere nazaran oldukça fazladır. Burada harflerde yapılan süsleme çizgileri de tanısal değerleri artıran unsurlardır. Örgülenme şekilleri çok farklılıklar içerebildiğinden birkaç harf bile tanı konmasını sağlayabilir. Yurt dışında bazı merkezlerde harflerin ölçeklendirmesi ile yapılan çalışmalar mevcut olmakla birlikte tanısal değeri düşük olan harflerin çoğunlukta olduğu yazılarda sağlıklı neticeler alınamamaktadır. Ölçeklendirmenin ancak; harflerin yukarı ve aşağı uzantıları, harfler ve kelimeler arası mesafelerin ölçülmesi, eğim ölçümü gibi hususlarda tanıda oldukça değeri bulun-maktadır.

Yazı imzalarda esas inceleme öncesinde bir ön inceleme yapılmalıdır. Bu işlemle birlikte inceleme konusu belge ile karşılaştırma belgelerinin birbirinden ayrılması, belge asıllarının incelemeye dahil edilmek üzere temin edilmesi, yeterli nitelik ve sayıda karşılaştırma belgelerinin temini, incelemeye dahil edilen bilgi ve belgelerin yetkili makamlarca onaylı olması, adli tahkikat dosyasının incelemeye dahil edilmesi sağlanmalıdır.

İnceleme-değerlendirmede ise; Etik değerlere uyarak tarafsız şekilde, dürüstlük ve doğruluk ilkelerine uygun, bilimsel kabul gören değerler kullanılarak inceleme yapılması, doğal olan ve olmayan varyasyonların tespiti, karşılaştırma belgelerinin tarihsel sıraya konularak varyasyonların takip edilmesi, incelemeye atfedilen kişilerden başlanması, imzaların tetabuk edip etmemesi, gerçek imza içeren belgelerin diğer yönlerden sahtelik içerip içermemesi, kaçış emarelerinin bulunup bulunmaması, imzaların ters yan konumda atılmış olup olmaması, yazı unsurlarının değerlendirilmesi, imzaların paraf imza olup olmamaları dikkat edilmelidir.

Harflerin yüksekliği, genişliği, açıları ve diğer parametreler ölçülmelidir. Ancak en önemlisi bir harfin kendisi veya benzeri ile karşılaştırılmasıdır. "a" harfi "a" harfleri ile, "b" harfi "b" harfleri ile karşılaştırılmalıdır. "a" harfi "A" ile veya "e" harfi "E" ile karşılaştırılamaz. Ancak zorunluluk durumunda örneğin "h" harfi "k" harfi ile karşılaştırılabilir. Harfler birebir karşılaştırıldıktan sonra diğer unsurlar gözden geçirilmelidir. Boyut, eğim, noktalama işaretleri, harfler ve kelimeler arası mesafe, harfler arası bağlantılar, yapılan şekil ve çizgiler, sayfa kenarlarında bırakılan boşluklar, kalem basısı (fulaj), örgüler, ilişkiler, eğim, kalem kaldırmalar, mürekkep kalıntıları, kalem duraksamaları, köşelenmeler ve diğer tün tanı unsurları değerlendirilmelidir.

Sürekli olarak karşılaştırma amaçlı alınan örneklerde harflerin farklı şekillerde yapılma gayreti, zayıf kalitede çizgiler, durağanlık, farklı kalem çentik veya kalıntıları, tamamlama arazları, farklı kalem bası izlerinin doldurulması sahtelik unsurları olarak değerlendirilmelidir.

Esas incelemeye geçmeden önce karşılaştırma belgelerinin tümü gözden geçirilmeli ve benzerlikler ve farklılıkları saptanmalıdır. Burada belirlenecek olan iki temel husus vardır: Karakteristikler ve varyasyonlar (doğal ve doğal olmayan). Karakteristikler; harflerin şekilleri, harf kombinasyonları, temel hareketler (kemer, taç, açı, bombelik), çizgi kalitesi, bası özellikleri, eğim, gölgeleme oranları (yüksek, düşük), kişisel hareketler, kenar çizgisi, sık kullanılan kelimeler, özel işaretler, özel semboller ve çizgiler, hız v.s., varyasyonlar; harflerin yapılanma metodları, kalem hareketlerinin belirlenmesi, mürekkep çizgileri ve içindeki boşluklar (Şekil E), harflerin kendi içindeki orantıları, kelimeler içindeki farklı harflerin orantıları, rakamlar, bağlantılı yazı, kişisel farklılıklar, kelimelerin varyasyonları, karışık el yazısı, imza, kağıdın kullanımı, mizanpaj, yazarın kendi içindeki varyasyonları, aynı yazar tarafından kullanılan farklı form harfler, heceleme ve imla hataları.

Her harfin yapılanması, örgülenme şekilleri dikkatle saptanmalıdır. Zira ilk bakışta harfin şekli (bombeliği, yüksekliği, genişliği, orantısı, eğimi, diğer harflere olan bağlantısı vs.) benzetilebilir ancak burada çok önemli olan birkaç husus dikkatle değerlendirilmelidir: başlangıç noktası, hareket yönü, kalem kaldırma sayısı (harfin kaç harekette tamamlandığı), akışkanlığı vs. gibi.

Genel olarak tüm dünyada el yazısı dendiğinde içerisinde imzanın da varlığı kabul edilmektedir. Zira imza da bir el yazısı formudur. İmzalar bazen az ya da çok yazı karakteri içermekte, bazen sadece grama ve çizgilerden oluşmakta birçok kez ise her ikisinin karışımından oluşmaktadırlar. Bunların dışında "paraf" olarak isimlendirilen oldukça basitleştirilmiş imzalar da bulunabilmektedir. İmzaların önemi onların hukuki üstünlüklerinden kaynaklanmaktadır. Çünkü bir belgede bulunan imzanın o belgeyi tasdik anlamı taşımasına rağmen aynı belgede kişinin sadece el yazısının bulunması onu yükümlülük altına sokmayabilir. İnsanlar başka kişilere ait belgelere bir takım yazılar yazabilirler. Ancak sorumlu olan şahıs o bilgileri onayladığını imza atarak belirten şahıstır.

Yazı öğrenmesi, deneme yanılma yerine iradeli kazanma usulüyle gerçekleşir. İradeli kazanmanın en yalın şekli algılanan örneğin taklididir. Tekrarlananlar arttıkça yavaş yavaş başta proseste olan iradi tasarlama, hareket şeması, zihinsel model gibi tasavvurlar ve zihni kontrol kaybolmaya başlar, bunun yerini uyaranlara karşı mekaniksel karşılıklar alır. Bu alışkanlığın, bir çeşit otomatizmin oluşması hadisesidir.

El yazısını etkileyen faktörler çevresel ve içsel faktörler olarak iki ana grupta toplanabilirler. Bir el yazısının karakteristik şeklini alması; öğrenildiği yazı sistemine, okula, öğretmene, mesleğe, yere ve zamana, yazarın kişisel ve kültürel yetenek ve becerisine bağlı olup çok çeşitli fiziksel ve ruhsal farklılık ve etkenlerle (yazı materyalleri, yazıldığı yer, çeşitli hastalıklar, bazı ilaçlar veya alkol uyuşturucu kullanılması, yaşlılık, el veya koldaki ortopedik özürler gibi) değişebileceği gibi zamanla da farklılıklar gösterebilmektedir. Yazılarda farklılaşmaya yol açabilecek etkenlerin ve değişikliklerin bilinmesi belge inceleme uzmanları için önemlidir.

El yazısı ve imzalarda kişiden kişiye oluşan farklılaşmalar ile kişinin kendisinde değişikliğe neden olan durumların nasıl bir farklılaşmaya sebep olduğunun bilinmesi inceleme uzmanları açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle karşılaştırmaya esas alınan örnekleri hem çok sayıda olması hem de geniş bir zaman dilimine yayılmış olması gerekmektedir. Bu amaçla inceleme konusu belge düzenlenme tarihinden önce ve sonra değişik amaçlarla çok miktarda atılmış imza ve yazılmış yazıların değerlendirmeye alınması doğru sonuca ulaşmak için gereklidir.

Alkolün el yazısı üzerine etkilerinin araştırıldığı deneysel çalışmalarda; gelişigüzel özensiz ve düzensiz yazma eğilimi, daha geniş ve büyük harf kullanımı, harf formlarında bozulmalar, harf boyutlarında orantısızlıklar, daha basınçlı yazma, yazı hızında azalma, yazı meyilinde yukarıya ya da aşağıya doğru değişme, hatalı harf bağlantıları, harf hataları, kopyalanan metinlerde kelime veya satır atlamalar, yazı okunaklılığında azalma ve hatta ilerleyici bozulma, titrek yazı gibi özellikler saptanmaktadır. O nedenle yazıların yazılış şartlarının bilinmesi sağlıklı sonuca ulaşmada önem arz etmektedir.

Yaşlanmanın el yazıları üzerinde meydana getirdiği değişikliklerin araştırıldığı bir çalışmada; yaşlanma ile birlikte yazının dikey ve yatay hatlarının bozulduğu, yazı ve imza boyutunun arttığı, yazı hızının azaldığı, harfler arası mesafenin arttığı, okunaklılığın anlamlı derecede bozulduğu, kopyalama hatalarının arttığı ve imla uyumunun kötüye gittiği saptanmıştır.

Adli belge incelemesinde bazı prensipler kural haline gelmiştir. Örneğin varsa veya temin edilebiliyorsa inceleme konusu belgelerin asıllarının değerlendirilmesi gerekmektedir. Aynı içerikli yazıların veya yazarın imzasının kendisi tarafından tekrar tekrar yazılmaları halinde binlerce kez yazılsa veya imza atılsa bile tetabuk etmeleri (üst üste çakışmaları) mümkün görülmemektedir.

Adli Belge İnceleme Laboratuvarında aşağıdaki temel malzemeler bulunmalıdır:

•    Gün ışığı dahil olmak üzere iyi bir aydınlatma kaynağı,

•    x5'ten x40'a kadar büyütmeye imkan veren mikroskop (stereo-microscopy),

•    Kızılötesi (infrared), UV (morötesi), ışık kaynakları,

•    Doğru ölçüm için hatve cetveli,

•    Elektrostatik Tespit Cihazı (Electrostatic Detection Apparatus-ESDA),

•    Eğik (Yatay) ışık kaynağı,

•    Görsel sonuçları kaydetmek için fotoğraflama sistemleri

Bazı laboratuvarlarda yukarıda sayılan özellikleri içinde barındıran ve halen ülkemizde ve diğer ülkelerde kullanılan Video Spectral Comparator ana adı altında çeşitli marka ve modellerde cihazlar kullanılmaktadır. Bu cihazların bazı bilgisayar programları aracılığı ile daha işler hale getirildiği kayıt ve depolama işlemlerinin de bu sayede yapılabildiği bilinmektedir.